Küme tipi baş ağrısı, başın bir tarafında, genellikle göz çevresinde hissedilen dayanılmaz ağrılar olarak tarif ediliyor. Küme tipi baş ağrılarının kesin nedeni bilinmiyor ancak bu tipteki tipi ağrısında vücudun biyolojik saatindeki anormalliklerin rol oynadığını düşünülüyor. Migren ve gerilim baş ağrısının aksine, küme tipi baş ağrısının gıdalar, hormonal değişiklikler veya stres gibi tetikleyicilerle ilişkili olmadığı belirtiliyor. Memorial Antalya Hastanesi Nöroloji Bölümü’nden Uz. Dr. Özden Yener Çakmak, küme tipi baş ağrısı hakkında bilinmesi gerekenleri anlattı.
Küme tipi baş ağrısı nedir?
Küme baş ağrısı, migren ve gerilim tipi baş ağrısından sonra en sık görülen primer baş ağrısı tipidir. Küme baş ağrısı göz etrafında tek taraflı, kısa süreli ve şiddetli baş ağrısı ile karakterize, belli dönemlerde ataklar halinde tekrarlayan bir baş ağrısı türüdür. Genellikle gece uykudan uyandıran şiddetli ağrılar meydana gelir.
Küme tipi baş ağrısı nasıl olur?
Küme tipi baş ağrısında ağrı tipik olarak 15-180 dakika arasında sürer, gün içinde 1 ila 8 defa arasında tekrarlayabilir. Ataklar genellikle aylar ya da yıllar süren baş ağrısız dönemler ile ayrılmış olan, haftalar ya da aylar süren (sıklıkla 1-3 ay) küme dönemleri şeklinde ortaya çıkar. Kişilerde ağrı periyotlarının süresi ve zamanı sabit olabilir. Hastaların daha az bir kısmında ise düzelme olmaksızın baş ağrısı devam eder ve o zaman sürekli küme (kronik küme) olarak adlandırılır.
Küme tipi baş ağrısının belirtileri nelerdir?
Küme tipi baş ağrısı tek taraflı, şiddetli, daha çok göz etrafında kendini gösteren ağrılarla meydana gelir. Ağrının bir diğer tipik özelliği genellikle geceleri ya da sabaha karşı ve aynı saatlerde başlamasıdır.
Ağrıya eşlik eden belirtiler ise şu şekildedir;
- Aynı taraf gözde kanlanma, yaşarma ya da batma hissi
- Aynı taraf burunda tıkanıklık ya da burun akıntısı
- Aynı taraf alında ya da yüzde terleme
- Aynı taraf göz kapağında düşüklük
- Yüzde ve gözde ödem
- Ajitasyon ve huzursuzluk
Küme baş ağrısı yaşayan kişi genellikle artan huzursuzluk nedeniyle oturamaz ve dolanma ihtiyacı hisseder. Bazen migren tipi ağrılar da olduğu gibi ışık hassasiyeti olabilir. Ağrı atağı sırasında bradikardi (kalp hızında düşme), hipertansiyon (tansiyonda yükselme), mide salgı üretiminde artış da olabilir.
Küme tipi baş ağrısı neden olur?
Nedeni tam olarak bilinmemektedir. Ataklarda steroid tedavisine iyi yanıt alınması inflamatuar bir zemin olduğunu düşündürmektedir. Yine periodik, dönemsel özellikler göstermesi zeminde hipotalamusun rolünü desteklemektedir.
Küme tipi baş ağrısında tanı nasıl konur?
Tanı hastadan alınan ayrıntılı bilgi ile konulabilir. Ağrının yerinin, şiddetinin, başlangıç zamanının, süresinin, eşlik eden belirtilerin ayrıntılı olarak sorgulanması tanı konulması açısından ilk ve en önemli basamaktır. Risk faktörleri ve tetikleyici faktörler sorgulanmalıdır. Ayrıntılı hasta öyküsü alındıktan sonra küme baş ağrısı ön tanısı konulabilse de mutlaka ikincil yapısal sebeplerin nörolojik muayene ve beyin görüntülemesi ile dışlanması gerekir. Tetkikler sonucunda baş ağrısına sebep olabilecek bir hastalık saptanmadı ve belirtiler küme baş ağrısını destekliyorsa tanı konulabilir.
Küme tipi baş ağrısı kimlerde görülür?
Her yaşta görülebilirse de 20-40 yaş arası kişilerde ve erkeklerde daha sık görülmektedir. Kanıtlanmış bir kalıtım gösterilemese de ailede küme baş ağrısı öyküsü olan kişilerde daha sık görülmektedir. Sigara kullanımı bir diğer risk faktörüdür. Alkol kullanımı da ağrı başlangıcını tetikleyebilmektedir.
Küme tipi baş ağrısı tedavisi nasıl yapılır?
Tedavi basamakları tetikleyicilerin ortadan kaldırılması, atak tedavisi ve uzun süreli koruma yani atakların önlenmesini sağlayan profilaktik tedavi olarak sınıflandırılabilir.
Öncelikle hastaların sigara, alkol gibi tetikleyicilerin kullanımını azaltmaları ya da kesmeleri gerekmektedir. Atakları tetikleyebilecek aşırı sıcağa maruziyet ve egzersizden kaçınılmalıdır.
Migren ataklarından farklı olarak bu kişilerde gıda hassasiyeti, hormonal ve stresör faktörlerin atak tetikleyici özelliği yoktur.
Atak tedavisinde;
- Solunum maskesi ile 15-20 dakika süre ile verilen %100 oksijen
- Migren tedavisinde de kullanılan hızlı etkili cilt altı enjeksiyon ile uygulanan ve nazal sprey formlu triptanlar (sumatriptan, zolmitriptan). Ağızdan alınan triptanların etki süresi uzun olduğu için daha az tercih edilirler
- Oktreotid (cilt altı uygulama) kullanılabilir.
Profilatik tedavide;
- Kısa süreli profilakside yani atağın hızlıca baskılanmasını sağlamak için kullanılan en bilinen ve en sık kullanılan tedavi steroidlerdir.
- Uzun süreli profilakside en sık kullanılan ilaç ise verapamildir. Yine lityum, bazı antiepleptikler (topiramat, sodyum valproat), destek tedavisi olarak melatonin diğer kulanılan ilaçlardır.
- Dirençli hastalarda ise oksipital sinir blokajı ve cerrahi tedaviler bir diğer seçenektir.
Küme tipi baş ağrısı hakkında sık sorulan sorular
Küme tipi baş ağrısı nasıl geçer?
Ağrının tekrarlamasının engellenmesi için kesin çözüm bulunmasa da doğru tanı, hızlı atak tedavileri ve koruyucu yani atak sıklığını azaltan ve atak tekrarlamasını engelleyen tedavilerle başarı şansı yükselmektedir.
Küme tipi baş ağrısına sakız çiğnemek iyi gelir mi?
Tıbbi olarak kanıtlanmış bir yararı bulunmasa da atağın başlangıcında sakız çiğnemenin atağın şiddetlenmesini engellediğini ifade eden hastalar bulunmaktadır.
